İş Güvenliği uygulamalarında amaç çalışanların sağlıklı bir yaşam sürmesi için uygun ortamlarının sağlanmasıdır. Bu nedenle "Neden İş Güvenliği" sorusunun cevabı şu şekilde olabilir; İnsana verilen önemin, çağdaş çalışma ve yaşam koşullarına ulaşmak için yapılacak düzenlemelerle ilgili olduğudur.
İş kazası ve meslek hastalıkları çok vahim sonuçlara yol açan olaylardır. Neden oldukları ağır sonuçlar çok uzun yıllar etkisini göstermektedir. İş kazası veya meslek hastalığından en azından iki kuşak etkilenmektedir
Neden İş Güvenliği
Çalışma hakkı ile sağlık hakkı bu alanda birbirlerini tamamlayan iki temel haktır. Çalışma, sağlığı bozmamalıdır. Bu nedenle çalışırken sağlığın korunması çalışma yaşamının odağında yer almaktadır.
İş sağlığı ve güvenliğini sağlamak hem insani bir zorunluluk, hem de yasal bir yükümlülüktür. İş sağlığı ve güvenliğini sağlayarak iş kazalarını önlemek, oluşan kayıpları ödemekten daha kolay ve daha insancıl bir yaklaşımdır. Güvenli çalışma koşulları sağlamakla, çalışanların güvenle yaşamasını, sağlığını ve bakmakla yükümlü oldukları kişilerin geleceğini korumak mümkündür. İşletmelerin iş kazalarından doğan kayıplarını azaltmak, üretimin kesintisiz olarak sürmesini sağlamak, işgücü veriminde ve toplam verimdeki artışlarla ülke kalkınmasına yardımcı olmak sadece işverenin değil, ülkemizin yararınadır
İş Sağlığı ve Güvenliği Nedir?
İşyerlerinde işin yürütülmesi sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa zarar verebilecek koşullardan korunmak amacıyla yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalar ”İş sağlığı ve güvenliği” olarak tanımlanmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği genel olarak üç temel amaç üzerine kutulmuştur;
Çalışanları Korumak: İş sağlığı ve iş güvenliği çalışmalarının ana amacını oluşturur. Çalışanları olumsuz etkilerden koruyup rahat ve güvenli bir ortamda iş kazaları ve meslek hastalıklarından korumak ve ruh ve beden bütünlüklerini sağlamayı amaçlamaktadır.
Üretim Güvenliğini Sağlamak: Bir iş yerinde üretim güvenliğinin sağlanması şiş yerinde çalışan işçilerin korunmasıyla meslek hastalıkları ve iş kazalarını sonucu ortaya çıkan iş gücü ve iş günü kayıplarını azaltacak dolayısıyla üretim korunacak daha sağlıklı ve güvenli çalışma ortamının işçiye verdiği güvenle iş veriminde artma olacaktır.
- İşletme Güvenliğini Sağlamak: İş yerinde alınacak tedbirler ile iş kazalarından veya güvensiz ve sağlıksız çalışma ortamından dolayı doğabilecek makine arızaları patlama yangın gibi işletmeyi tehlikeye düşürebilecek durumlar ortadan kaldırılacağından işletme güvenliği sağlanmış olur.
Bir başka ifade ile insanın en temel hakkı olan yaşama hakkını tehdit eden ve çoğu kez karşımıza kazalar ve meslek hastalıkları olarak çıkan tehlikelerden insanları korumak, zararlı unsurları ortadan kaldırmak veya en alt düzeye indirmek, tehditlerin zamanında tespit edilmesini sağlamak, önlenmesi mümkün olmayan durumların kötü sonuçlarının en aza indirilmesi için çaba göstermek, kısacası daha güvenli bir çalışma ortamı sağlamaktır.
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda “İş Sağlığı ve Güvenliği şöyle tanımlanmaktadır; İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemek” olarak geçmektedir.
6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu geleneksel “reaktif” yaklaşımlar yerini çağdaş “proaktif” yaklaşımlara bırakmıştır. Geleneksel (reaktif) yaklaşımda, kazaların ve sistem bozukluklarının incelenmesi esastır. Olay sonrası inceleme ve işin yeniden düzenlenmesini hedef alır. Çağdaş güvenlik yaklaşımı (proaktif yaklaşım) ise, sistem bozukluğundan çok, güvenlik yönetim sisteminin incelenmesine, risk değerlendirme ve güvenlik kültürüne odaklanır. Olay gerçekleşmeden öncesine, çalışanların güvenliğini, üretim ve işletmenin güvenliğini dikkate almaktadır.
İş Kazalarının Nedenleri
Çalışan insanın doğal yapısı gereği ve çok değişik etkenlerin etkisi ile üretim sürecinde güvensiz davranışlarda bulunması her an olasıdır. Bu güvensiz davranışa karşın, iş kazasının oluşumunu önleyecek güvenlik önlemlerinin geliştirilmesi gereklidir. Bu ise işyeri ortamından, üretim sürecinden, alet ve ekipmanlardan, yönetim ve denetim aksaklıklarından kaynaklanan tehlikelerin saptanmasını ve ayrıntılı çözümlemelerinin yapılmasını gerektirmektedir.
İş güvenliği konusunda yapılan bilimsel çalışmalar, iş kazalarının nedenlerini oluşturan güvensiz durumlar ve güvensiz davranışların üretim sürecindeki hangi aksaklıklardan kaynaklandığının saptanmasının büyük önem taşıdığını göstermektedir. İş kazalarına neden olan tehlikelerin saptanarak çözümlemelerinin yapılmasından sonra, iş güvenliği önlemlerinin belirlenerek uygulanması gereklidir.
İş Sağlığı ve Güvenliği için yapılan her türlü harcamanın, sürekli yararlar sağlayan bir yatırım olarak görülmesi gerekir. Uzun yıllar boyunca yapılan bilimsel çalışmalar, iş kazaları sonucu oluşan kayıpların, iş güvenliğini sağlamaya yönelik güvenlik önlemleri için yapılacak harcamalardan çok daha fazla olduğu gerçeğini ortaya çıkarmıştır. Elbette, iş kazaları sonucu yitirilen insan yaşamlarının değerini ölçmek ve hiç bir maddi değerle karşılaştırmak olanaklı değildir. Üretimin de tüm çabaların da amacı, insanın mutluluğu olmalıdır.
İş kazalarının 4 temel nedeni bulunmaktadır. 4 M olarak isimlendirilen nedenler sırasıyla;
- İnsan (Man)
- Makine (Machine)
- Çevre (Media)
- Yönetim (Management)
İnsan faktöründe fiziksel nedenler, psikolojik nedenler ve işyeri nedenleri önemlidir. Bunlar uykusuzluk, yorgunluk, hastalık, üzüntü, unutkanlık, dikkatsiz davranışlar, vb. dir.
İş Kazalarını Önleme Yöntemleri
İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarında ilk sırayı üretim sürecinden ve işyeri ortamından kaynaklanan tehlikelerin saptanması oluşturmaktadır. Böylece oluşabilecek herhangi bir iş kazasını önceden saptamak olanaklıdır. Yapılan bilimsel araştırmalar, toplam iş kazalarının yüzde 50’sini oluşturan tehlikelerin kolayca saptanabileceğini göstermektedir. Geriye kalan tehlikelerin saptanması için ise, kapsamlı ve sistemli çalışmaların yapılması gereklidir.
İş kazalarının oluşmasına neden olan tehlikeli durumların saptanması için işyerinin, üretim teknolojisinin, üretim araçlarının, kullanılan ekipmanların, elektrik tesisatı ve el aletlerinin yapısı, niteliği ve özellikleri incelenmelidir. Üretim sürecinden ve yapılan işin niteliğinden kaynaklanan tehlikeler belirlenmeli, yoğunluğuna ve önemine göre sıralanmalıdır.
Tehlikelerin saptanması amacıyla kaza istatistikleri değerlendirilmeli ve kaza analizları yapılmalıdır. Önceki yıllara ait kaza istatistikleri incelenerek kazaların nerede, nasıl ve hangi nedenden meydana geldiği saptanmalıdır. Her iş kazasından sonra güvensiz koşul ve güvensiz eylem saptanmalı, değerlendirilmeli ve sonuçları kayıtlara geçirilmelidir. Bu şekilde görülemeyen tehlikeleri ortaya çıkarmak mümkün olabilecektir.
Aklın, bilimin ve yasanın emrettiği güvenlik önlemlerini ihmal etmek, iş kazalarında sık karşılaşılan bir başka güvensiz davranıştır. Oysa, “Eşeğini sağlam kazığa bağla, sonra Allah’a emanet et” atasözümüzü bilmeyenimiz yoktur. İş ortamında “Bana bir şey olmaz..” demeden önce, çok iyi düşünmek gerekir. Her mesai başlangıcında, o gün yapacağımız işleri kısaca kafamızda planlayıp, bu planı uygulamanın bile iş güvenliği açısından koruyucu bir değeri vardır.
Kaynak: Bu yazı Neden İş Güvenliği ve İSG Denetmeni Hüzeyin Karaca'nın bilgisi ile yayınlanmıştır.
